در سال‌های اخیر، دولت ایران به منظور کنترل نوسانات بازار ارز و حمایت از مصارف ضروری ارزی، طرح «دلار دولتی با کارت ملی» را اجرایی کرده است. بر اساس این طرح، هر شهروند ایرانی با ارائه کارت ملی هوشمند و رعایت شرایط مشخص، می‌تواند سالانه تا سقف معینی ارز دولتی دریافت کند.
این ارز که معمولاً قیمت پایین‌تری نسبت به بازار آزاد دارد، برای مصارف مسافرتی، تحصیلی، درمانی و مأموریت‌های رسمی کاربرد دارد و استفاده صحیح از آن می‌تواند هزینه‌ها را به شکل قابل توجهی کاهش دهد. آشنایی با مراحل قانونی، مدارک مورد نیاز و مقررات رسمی، نقش مهمی در تسهیل فرآیند خرید و جلوگیری از مشکلات احتمالی دارد.
در ادامه، به بررسی جزئیات طرح دلار دولتی با کارت ملی، شرایط دریافت، مراحل اجرایی، کارمزدها و نکات مهم برای استفاده بهینه از این فرصت می‌پردازیم.
چارچوب قانونی و سامانه‌های مرتبط
دستورالعمل بانک مرکزی
از ۱۴ فروردین ۱۴۰۲، بانک مرکزی در قالب «۷ شرط جدید خرید ارز با کارت ملی» (کد ۵۶: تأمین نیازهای ضروری) ضوابط تازه‌ای را اعلام کرده است. مهم‌ترین شرط دریافت ارز سهمیه‌ای، افتتاح حساب ارزی است و سایر موارد، صرفاً جزئیات اجرایی همین دستورالعمل محسوب می‌شوند.
سامانه معاملات الکترونیکی ارز (سنا)
سامانه سنا به نشانی www.sanarate.ir مرجع رسمی انتشار میانگین وزنی نرخ ارز در صرافی‌های مجاز است. نرخ فروش اسکناس دلار و یورو در این سامانه مبنای تسعیر برداشت اسکناس و همچنین محاسبه کارمزد قرار می‌گیرد و نقش کلیدی در نظارت بر معاملات دارد.
مرکز مبادله ارز و طلای ایران (بازار متشکل ارزی)
مرکز مبادله ارز و طلا از طریق نشانی www.ice.ir امکان ثبت درخواست ارز خدماتی از جمله ارز مسافرتی و درمانی را فراهم می‌کند. علاوه بر این، این سامانه درگاه اطلاع‌رسانی صرافی‌های مجاز و تالار معاملات حواله‌های عمده ارزی به شمار می‌رود.
صرافی ملی ایران (MEX)
وبسایت صرافی ملی ایران به نشانی www.mex.co.ir علاوه بر اعلام نرخ رسمی خرید و فروش اسکناس و حواله دولتی، بستری برای ثبت آنلاین درخواست حواله نیز فراهم کرده است. این سامانه همچنین اطلاعات کامل درباره مدارک لازم برای دریافت خدمات ارزی در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد.
شرایط عمومی دریافت دلار با کارت ملی
دریافت ارز سهمیه‌ای صرفاً برای اشخاص حقیقی و با کارت ملی و سیم‌کارت به نام متقاضی امکان‌پذیر است. متقاضی باید یک حساب ارزی قرض‌الحسنه در بانک‌های مورد تأیید افتتاح کند و ارز صرفاً به همین حساب واریز می‌شود؛ افتتاح حساب یا دریافت ارز از طریق وکیل مجاز نیست.
برداشت اسکناس تنها پس از گذشت پنج روز کاری از زمان واریز امکان‌پذیر بوده و مشمول پنج درصد کارمزد معادل ریالی است که بر مبنای نرخ فروش اسکناس در سامانه سنا به‌علاوه یک درصد محاسبه می‌شود. این حساب باید حداقل شش ماه باز بماند و موجودی آن نباید از صد دلار یا یورو کمتر شود. سقف استفاده از این سهمیه نیز سالانه معادل دو هزار یورو یا دلار است و هر فرد تنها یک بار در سال امکان بهره‌مندی از آن را دارد.
مدارک مورد نیاز
برای خرید ارز سهمیه‌ای با کارت ملی، متقاضی باید شخصاً به صرافی مراجعه کرده و اصل کارت ملی هوشمند خود را همراه داشته باشد؛ در صورت نداشتن کارت ملی، ارائه شناسنامه به‌همراه رسید تعویض کفایت می‌کند. داشتن سیم‌کارت فعال به نام فرد برای دریافت پیامک‌های تأیید الزامی است و پرداخت ریالی نیز تنها از طریق کارت بانکی عضو شتاب به نام خود متقاضی انجام می‌شود.
ارز خریداری‌شده به حساب ارزی افتتاح‌شده در بانک واریز خواهد شد و بنابراین داشتن حساب ارزی فعال نیز ضروری است. در صرافی، فرم درخواست ارز باید تکمیل و امضا شود و در برخی موارد اثر انگشت هم ثبت می‌گردد. علاوه بر این مدارک پایه، بسته به نوع تقاضا، ارائه مستندات تکمیلی مانند بلیت سفر، گذرنامه معتبر، رسید پرداخت عوارض خروج، نامه پذیرش دانشگاه یا مدارک درمانی نیز الزامی خواهد بود.
مراحل عملیاتی خرید دلار با کارت ملی
- افتتاح حساب ارزی: متقاضی باید در یکی از بانک‌های مجاز حساب سپرده قرض‌الحسنه ارزی افتتاح نماید که نیازی به موجودی اولیه ندارد. حساب افتتاح‌شده باید حداقل شش ماه فعال بوده و موجودی آن طی این مدت کمتر از ۱۰۰ دلار یا یورو نشود، مطابق بخشنامه بانک مرکزی.
- ثبت درخواست در سامانه: درخواست ارز خدماتی از طریق سامانه مرکز مبادله ارز و طلای ایران (ICE.ir) ثبت می‌شود و متقاضی موظف است مدارک مربوط به دلیل تقاضا را بارگذاری نماید. پس از ثبت، کد رهگیری و زمان‌بندی تحویل ارز از طریق پیامک برای متقاضی ارسال می‌گردد.
- پرداخت ریالی در صرافی: حضور شخص متقاضی در صرافی الزامی است و پرداخت معادل ریالی ارز تعیین‌شده معمولاً از طریق یک کارت بانکی به نام متقاضی انجام می‌شود.
- برداشت اسکناس: برداشت اسکناس ارز از حساب ارزی پس از پنج روز کاری از تاریخ واریز (T+5) امکان‌پذیر است و تحویل تنها با ارائه کارت ملی و رسید صرافی انجام می‌شود.
- سقف و بازه زمانی: سقف سالانه خرید ارز برای هر کد ملی معادل ۲,۰۰۰ یورو یا دلار است و امکان استفاده مجدد از سهمیه تا پایان دوره ۳۶۵ روزه وجود ندارد، حتی در صورت خرید کمتر از سقف سهمیه.
کلام پایانی
در نهایت، خرید دلار سهمیه‌ای با کارت ملی فرآیندی است که تنها از مسیر رسمی بانک مرکزی، مرکز مبادله ارز و صرافی‌های مجاز امکان‌پذیر بوده و برای آن افتتاح حساب ارزی، ثبت درخواست در سامانه، پرداخت ریالی و رعایت سقف سالانه الزامی است.
هرچند مراحل اجرایی ممکن است در جزئیات میان بانک‌ها و صرافی‌ها تفاوت داشته باشد، اما اصل ماجرا یکسان است: شفافیت در احراز هویت متقاضی، ثبت و کنترل سهمیه در سامانه‌های نظارتی، و واریز یا برداشت اسکناس طبق ضوابط تعیین‌شده. بنابراین داشتن مدارک کامل، آگاهی از زمان‌بندی‌ها و پیگیری از مجاری رسمی، کلید انجام بدون مشکل این فرآیند خواهد بود.
